Een steekproef van de getransporteerde e-waste analyseren is tijdrovend. In de toekomst hopen we dat artificiële intelligentie die taak kan overnemen. Dat maakt het werk niet alleen sneller, het helpt ook om de kringlopen nog beter te sluiten.
Sinds 2018 werkt Recupel samen met IDLab, een imec-onderzoeksgroep van de Universiteit Antwerpen, aan een methode om de sampling van e-waste te automatiseren. Hoe gaat dat precies in zijn werk? Lorenzo Glorie van Recupel: “Om de bijdrage te berekenen die de producenten moeten betalen voor het transport en de verwerking van elektronische apparaten, nemen we geregeld een steekproef. Laptops, gsm’s, radio’s, dvd’s … worden in recyclageparken samen ingezameld. Om een goede steekproef te nemen, moet je dus genoeg apparaten analyseren. Maar dat is een tijdrovend proces. Daarom willen we het samplen automatiseren.”
“Werknemers van de maatwerkbedrijven die de analyses uitvoeren, nemen een apparaat uit de container of boxpallet en plaatsen het op een weegschaal. Ondertussen nemen zes camera’s een foto. Die beelden laden ze in in een softwareprogramma. Het zelflerende algoritme bepaalt op basis van die foto’s het type apparaat. Dat doet het aan de hand van een database van honderdduizenden foto’s. Vervolgens controleert een medewerker van een (ander) maatwerkbedrijf of het algoritme de juiste keuze heeft gemaakt.”
“Dat werkt al aardig, maar het algoritme moet nog veel leren. Als het algoritme op termijn helemaal foutloos werkt, willen we het op grote schaal inzetten. Dat betekent niet dat we de maatwerkbedrijven niet meer nodig zullen hebben. Zo moeten de toestellen nog op de weegschaal gezet worden en er weer afgenomen. Dat kan je niet automatiseren, want aan die toestellen hangen vaak nog kabels die verstrikt kunnen raken”, zegt Lorenzo Glorie.
“Op termijn kan artificiële intelligentie gebruikt worden bij recyclagebedrijven om bijvoorbeeld apparaten te identificeren waarin waardevolle materialen zitten. Die kunnen we dan nog meer secuur uitsorteren.”
“We bekijken ook of we het algoritme kunnen leren om bijvoorbeeld via een QR-code of een logo het merk van het toestel te herkennen. We willen bovendien een database ontwikkelen waarin alle informatie over het product te raadplegen is: wat is het bouwjaar, is het een schadelijk product … Zo krijgen we een vollediger beeld van welke apparaten worden afgedankt. Die informatie kunnen we delen met de producenten. Zij zijn erg geïnteresseerd in hoeveel van hun apparaten er jaarlijks worden ingezameld en hoelang ze in gebruik blijven. Want ook zij moeten op zoek naar manieren om hun producten duurzamer te maken. Dat wordt hen opgelegd door Europa, maar ook de consument is vragende partij. Met deze informatie kunnen ze hun ontwerpen verbeteren of materialen kiezen die de levensduur van het product verlengen. Ook zo kan artificiële intelligentie bijdragen tot het sluiten van kringlopen.”
“Bij mijn weten is nog geen enkel ander land bezig om e-waste via artificiële intelligentie te analyseren. Op dat vlak verrichten we dus pionierswerk.”
“De technologie die we gebruiken is zeker niet nieuw. In de biologie en de landbouw wordt artificiële intelligentie al gebruikt. Zo hebben wetenschappers in Zweden een apparaat geleerd om verschillende soorten vissen te herkennen. Die techniek werd ondertussen ook al gebruikt voor het sorteren van batterijen. Maar bij mijn weten is nog geen enkel ander land bezig om e-waste via artificiële intelligentie te analyseren. Op dat vlak verrichten we dus pionierswerk. In de toekomst willen we graag samenwerken met andere landen om ook hun samplingsysteem te automatiseren. Zo helpen we hen, maar voeden we tegelijk onze database zodat het algoritme nog sneller kan bijleren.”
65% van het gemiddelde gewicht van de elektr(on)ische apparaten die in de laatste drie jaar in België op de markt worden gebracht, moeten ingezameld worden. Deze Europese doelstelling haalt België (nog) niet. E-waste blijft nog te vaak onder de radar. Volgens onderzoek van Deloitte is 30% van het elektro dat op de Belgische markt werd gebracht, momenteel onvindbaar.
Daarom is het belangrijk dat alle actoren in de keten bekendmaken hoeveel e-waste ze exact op de markt brengen en inzamelen en hoeveel volume ze verwerken of een andere bestemming geven. Maar niet iedereen rapporteert die informatie aan Recupel. We hebben dus geen garantie dat alle toestellen op een correcte manier verwerkt worden. Dat is nochtans belangrijk om te kunnen beoordelen hoever we nog verwijderd zijn van de Europese inzamelingsdoelstelling. Correcte en volledige resultaten zijn ook nodig om de inzamelpercentages te halen die Europa oplegt aan de lidstaten.
Om bedrijven een eenvoudige rapportagetool aan te reiken, ontwikkelden we in 2018 samen met zeven partners de vzw BeWeee-tool. De informatie komt niet bij ons terecht maar rechtstreeks bij de Vlaamse, Brusselse en Waalse overheid.
In 2018 werd er ongeveer 20.000 ton rechtstreeks in de tool gerapporteerd. Dat is drie keer meer dan in 2017. Toen werd 6.662 ton via BeWeee gemeld. Maar dat is voorlopig niet genoeg om de inzameldoelstellingen te halen die de EU oplegde. Daarvoor moet er zo’n 85.000 ton e-waste gerapporteerd worden in de tool van BeWeee, dat wil zeggen 65.000 ton meer dan nu het geval is. Dat lijkt veel, maar het is mogelijk als alle spelers hun verplichtingen nakomen en correct rapporteren. In 2018 gebruikte slechts 25% van de bedrijven die niet aan Recupel rapporteren de BeWeee-tool. De komende jaren is er dus nog veel groeimarge; dat stemt ons positief.
Een koelkast of diepvriezer bevat schadelijke koelvloeistoffen en blaasgassen. Als die onzorgvuldig worden verwijderd, kunnen ze in de atmosfeer terechtkomen. Dat is gevaarlijk, want de schadelijke stoffen en blaasgassen breken de ozonlaag af en warmen de aarde op. Ter vergelijking: 1 foutief verwerkte koelkast staat gelijk aan de CO2-uitstoot van 1 autorit van 7.500 kilometer. Voor 226.524 ‘vermiste’ koelkasten is dat vergelijkbaar met de CO2-uitstoot van 1.698.930.000 kilometer rijden met een dieselwagen of maar liefst 42.394 toeren rond de wereld.
Er zitten bovendien erg waardevolle materialen in koelkasten, zoals koper. Bij Recupel kunnen we 98% van de materialen in een koelkast via innovatieve recyclagetechnieken recupereren. Koelkasten zijn dus belangrijke urban mines.
Uit de inzamelcijfers van 2019 blijkt dat de campagne haar effect niet heeft gemist. In 2018 raakten er naar schatting zo’n 226.524 toestellen vermist, in 2019 zijn dit er nog zo’n 190.000. De inzamelresultaten van koel-vriesapparaten zitten in de lift: in 2019 zamelden Recupel en haar partners 9% meer toestellen in. Ondertussen ondertekenden 249 keukenbouwers en elektrohandelaars het Recupel-kwaliteitspact. In totaal zijn dit 630 winkelpunten.
Iedereen kan zijn steentje bijdragen aan de circulaire economie, ook de consument. Daarom lanceren we elk jaar ludieke campagnes om mensen te overtuigen hun oude of kapotte toestellen binnen te brengen in een van de inzamelpunten van Recupel. Wij zorgen er vervolgens voor dat de apparaten een tweede leven krijgen.
“Enkele jaren geleden was het begrip circulaire economie nog relatief onbekend bij het brede publiek in ons land. Dat is aan het veranderen. Tijdens de workshop Grondstoffenjacht nemen onze educatief medewerkers leerlingen van het secundair onderwijs mee in een circulair verhaal van grondstoffen in de plaats van een lineair afvalverhaal. Door de interactieve spelvorm en door de jongeren hun smartphone te laten gebruiken, zijn ze helemaal mee.” Peter Hulpiau van GoodPlanet